TRẢ LỜI CÓ TÍNH CHẤT THAM KHẢO:

Về vấn đề này, Luật sư Nguyễn Thành Phú – Đoàn Luật sư TPHCM - Hội viên Hội Phổ biến và Tham vấn Pháp luật Việt Nam trả lời như sau:

Luật sư Nguyễn Thành Phú – Đoàn Luật sư TPHCM - Hội viên Hội Phổ biến và tham vấn Pháp Luật Việt Nam

CÁCH PHÂN BIỆT TỘI DANH “LỪA ĐẢO VÀ “LẠM DỤNG TIN NHIỆM”…

Giữa Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản (Điều 174 BLHS năm 2015) và Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản (Điều 175 BLHS năm 2015) thì dấu hiệu dễ bị nhầm lẫn là thủ đoạn gian dối và hành vi chiếm đoạt tài sản.

Hiện nay, nhiều trường hợp người bị hại đến trình báo cơ quan Công an tố người phạm tội là lừa đảo, nhưng thực tế, người phạm tội chỉ có hành vi gian dối đối với người bị hại để giãn nợ hoặc có hành vi gian dối để vay được tiền hoặc có hành vi gian dối để chiếm đoạt tài sản mà mình đã vay của người bị hại trước đó. Vậy trường hợp nào thì coi là phạm tội lừa đảo chiếm đoạt, còn trường hợp nào thì coi là lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản?

Vụ việc cũng giống như mạng xã hội đang ồn ào “nóng bỏng” về việc chuyển tiền làm từ thiện và mục đích chi tiền không rõ ràng, nhiều cá nhân bị “tố” vì mang danh nghĩa làm từ thiện, đã nhận được tiền nhưng không chuyển đến tay người cần được hỗ trợ, lại giữ tiền sử dụng cho mục đích riêng…

Dấu hiệu chung cả hai tội danh này đều có là người phạm tội phải có hành vi “chiếm đoạt tài sản”. Tuy nhiên, việc xác định thế nào là chiếm đoạt thì rất phức tạp. Hiện nay có tình trạng vay, mượn trong giữa các bên hoặc có những hợp đồng vay của ngân hàng với số tiền rất lớn lên đến hàng chục, thậm chí hàng trăm, hàng nghìn tỉ đồng. Nhưng cơ quan chức năng thì  mỗi nơi xử lý một cách khác nhau. Có nơi coi đó chỉ là quan hệ dân sự hoặc quan hệ kinh tế, có nơi truy tố về Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, có nơi truy tố về Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản.

Về lý luận, chiếm đoạt tài sản là hành vi chuyển dịch, đoạt lấy, chiếm lấy tài sản của người khác trái pháp luật, để nắm giữ, quản lý, sử dụng, định đoạt. Hành vi cố ý chiếm giữ tài sản của người khác với mục đích chuyển quyền sở hữu về tài sản từ của người khác sang của mình.

Nếu đã xác định có chiếm đoạt tài sản thì việc phân biệt giữa hai tội phạm này chính là thủ đoạn gian dối có trước hay sau khi người phạm tội đã nhận được tài sản của người khác. Cụ thể: Nếu “hành vi gian dối - thủ đoạn gian dối” xảy ra trước khi vay, mượn, yêu cầu chuyển tiền, rồi sau khi có được tài sản thì chiếm đoạt tài sản của người chủ sở hữu thì coi là tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”, còn nếu “hành vi – thủ đoạn gian dối” xảy ra sau khi đã có tài sản của người bị hại thì được coi là phạm tội “lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản”.

Ví dụ: A tung tin lên mạng xã hội, các diễn đàn mạng với mục đích là huy động tiền chuyển về tài khoản anh A để đi cứu trợ đồng bào bị lũ lụt, và B,CD.. đã chuyển tiền vào tài khoản của A để ủng hộ từ thiện, với mục đích là cứu trợ đồng bào. Sau đó B,CD…phát hiện A đã dùng tiền vào mục đích tiêu xài cá nhân (mua nhà, xe ô tô, hoặc rút ra khỏi tài khoản không rõ lý do...), lúc này A đã cầm tài sản của B.CD trong tay và xuất hiện ý nghĩ chiếm đoạt số tiền này. Trong trường hợp này, thì A có hành vi gian dối để chiếm đoạt tiền. Do đó, có thể định tội danh “lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản” đối với A.

Việc này được xem là việc ủy quyền để làm từ thiện. Đây là một quan hệ dân sự, theo đó dựa vào uy tín, sự tin tưởng của nhau. Với những số tiền ông B,CD chuyển với nội dung để làm từ thiện (trong đợt bão lũ Miền Trung) thì buộc ông A phải thực hiện đúng cam kết như đã đưa ra từ trước đó. Về vấn đề này, nếu nhận được đơn tố cáo cơ quan điều tra sẽ thụ lý tin báo và làm rõ có việc chuyển tiền giữa 2 bên hay không; số tiền chuyển là bao nhiêu; bao nhiêu lần chuyển tiền; mục đích mỗi lần chuyển tiền để làm việc gì; và ông A đã sử dụng tiền đó như thế nào…(?)

Trường hợp ông A, Khi nhận được đơn tố cáo cơ quan công an sẽ điều tra để xác định việc ông A “có hay không” việc ngay từ ban đầu có hành vi gian dối để ông B,CD…chuyển tiền cho mình. Nếu xác định sau khi nhận được tiền thì ông A nổi lòng tham và đã “tẩu tán” đi ½ số tiền nhận được này thì có thể xác định là Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản.

KHUYẾN NGHỊ: LÀM TỪ THIỆN, TỔ CHỨC THIỆN NGUYỆN ĐÚNG CÁCH, HỢP LÝ

Quan điểm các cá nhân phải tổ chức thiện nguyện đúng cách, đúng với mong muốn của các cá nhân, đoàn thiện nguyện là hàng cứu trợ được sớm tới tay người dân đang bị chịu ảnh hưởng nặng nề của bão lụt, thì việc quan trọng trước hết là phải xây dựng và duy trì kênh kết nối với chính quyền, đoàn thể địa phương. Chính quyền các địa phương chính là nơi gần và sát dân nhất. Hoặc thông qua các tổ chức Hội chữ thập đỏ, UBMTTQ… Đây cũng là nơi nắm thông tin gia đình nào thiệt hại rõ nhất, biết rõ người dân cần gì lúc này để hỗ trợ kịp thời.

Chính vì thế, việc kết hợp với chính quyền địa phương sẽ giúp giải quyết việc phân phối hàng cứu trợ an toàn và hiệu quả tới tận tay người dân và có cơ chế giám sát riêng. Nếu cần thiết, các đoàn thiện nguyện có thể xin địa chỉ các gia đình bị ảnh hưởng nặng nề do bão lũ từ chính quyền địa phương để tới tận nơi cứu trợ. Cùng với đó, việc duy trì kênh kết nối 2 chiều cũng giúp công tác thiện nguyện đạt hiệu quả cao nhất. Chính quyền địa phương có thể đề nghị các nhà thiện nguyện ủng hộ các mặt hàng thiết yếu nhất, cần thiết để người dân nhanh chóng ổn định cuộc sống, khôi phục sản xuất, thay vì các loại thực phẩm ăn sẵn, thời vụ.

Như vậy, để tố giác ông A, bạn cần xem xét đầy đủ các điều kiện thỏa thuận trước khi chuyển tiền cho bên A cũ thể là như thế nào. Trên cơ sở xác định “Hành vi, ý chí, mối quan hệ nhân quả” của các Tội danh được quy định tại điều 174, 175 BLHS 2015 (sửa đổi bổ sung năm 2017),  kết hợp các giấy tờ, chứng cứ đính kèm thì mới đủ cơ sở để Cơ quan điều tra vào cuộc xác minh, khởi tố vụ án hình sự  để đảm bảo quyền lợi và lợi ích hợp pháp của bạn.